Współczesny świat, przesiąknięty konsumpcjonizmem i wizja życia, którą proponują filmy, seriale czy reklamy, stawia młodym ludziom bardzo wysokie wymagania. Dziś, ten kto wygląda niemodnie lub grubo, jest po prostu wykluczany z grona osób wartych uwagi. Bardziej stawia się na wygląd, niż na wartości czy wiedzę. Młode osoby coraz częściej nie sprostają tym wymaganiom i popadają w różnego rodzaju choroby czy uzależnienia. Jednym z nich jest anoreksja i bulimia.

           W czym tkwi istota anoreksji i bulimii?

            Anoreksja, inaczej anorexia nervosa, jadłowstręt psychiczny, nerwicowy brak łaknienia, to choroba o podłożu psychicznym, której istotę stanowi głównie świadome, rygorystyczne ograniczenie ilości przyjmowanych pokarmów, silne koncentrowanie się na wyglądzie i masie ciała oraz paniczny lęk przed przybraniem na wadze. Przyjęło się błędne twierdzenie, że chorobie tej towarzyszy brak apetytu. Tymczasem osoby cierpiące na anoreksję doświadczają uczucia głodu, ale odmawiają spożywania posiłków w obawie przed przytyciem[1].

            Anoreksja występuje przede wszystkim u osób w wieku dorastania, czyli między 12. a 19. rokiem życia. Trzeba jednak zaznaczyć, że dolna granica wieku zachorowań obniża się w ostatnich latach. Znane są przypadki występowania anoreksji u dzieci między 8. a 12. rokiem życia. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że w populacji chłopców wskaźnik zachorowalności na jadłowstręt psychiczny wzrasta[2]. „Na anoreksję choruje - według różnych statystyk - co setna, a może nawet co pięćdziesiąta dorosła osoba (1-2 proc.). U młodzieży zjawisko to jest kilka razy częstsze. Zdarza się nawet raz na 20-25 osób (4-5 proc.). A to oznacza, że średnio na jedną klasę szkolną przypada osoba z anoreksją”[3].

            Bulimia, inaczej wilczy głód, wielki głód, żarłoczność psychiczna, bulimia psychiczna, to choroba o podłożu psychicznym, której istotą jest świadome objadanie się połączone z poczuciem utraty kontroli nad ilością przyjmowanego pokarmu, prowokowanie wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych, stosowanie lewatyw. Zachowaniom tym najczęściej towarzyszy poczucie winy, wstydu oraz wstrętu do swojej osoby. Chorzy na bulimię dość często dokonują samooceny na podstawie wagi i wyglądu. Bulimia występuje najczęściej u młodych kobiet i dziewcząt między 15. a 24. rokiem życia. Tak jak w przypadku anoreksji, mężczyźni i chłopcy stanowią niewielki odsetek populacji osób chorujących[4]. „Ponad 90% osób borykających się z bulimią to kobiety”[5].

            Po czym poznać, że ktoś choruje?

            Osoba chorująca na anoreksję wykazuje znaczną cześć niżej wymienionych stanów i zachowań:

  • odmawia utrzymania masy ciała na poziomie co najmniej 85% wartości oczekiwanej (należnej) dla jej wieku i wzrostu,
  • panicznie boi się przybrać na wadze,
  • przecenia rolę wagi i wyglądu przy dokonywaniu samooceny,
  • przestrzega kształt i wagę ciała w sposób zaburzony (pomimo znacznej niedowagi twierdzi, że jest wciąż za gruba),
  • je mało i niechętnie,
  • chętnie przygotowuje posiłki domownikom, ale sama ich nie spożywa,
  • unika jedzenia w towarzystwie innych osób,
  • wyrzuca lub chowa jedzenie do kieszeni, szafek, serwetek, pod łóżko,
  • stosuje różnorodne diety odchudzające,
  • zaprzecza, że jest głodna, pomimo że nic nie jadła przez dłuższy czas,
  • uprawia wyczerpujące ćwiczenia fizyczne,
  • jest dość często rozdrażniona, ma zmienny nastrój,
  • unika towarzystwa rówieśników,
  • u dziewcząt nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych[6].

            Natomiast osoba chorująca na bulimię przejawia znaczną część niżej wymienionych stanów i zachowań:

- ma ataki niekontrolowanego objadania się, podczas których zjada duże ilości pożywienia
w szybkim tempie i w ciągu krótkiego czasu, ok. 2-4 godzin,

- po atakach bulimicznych lub po posiłkach zamyka się w toalecie i prowokuje wymioty,

- ma blizny na grzbietach dłoni i powiększone gruczoły ślinowe na skutek częstego prowokowania wymiotów,

- je dużo, ale nie przybiera na wadze,

- zażywa duże ilości środków przeczyszczających i moczopędnych, stosuje lewatywy w celu przeciwdziałania skutkom przejedzenia,

- podjada w ukryciu, o czym mogą świadczyć znikanie z lodówki dużych ilości pożywienia,

- nie lubi swojego ciała, czuje się bezwartościowa, samotna, pozbawiona szacunku i miłości innych ludzi,

- dość często ma zły nastrój[7].

            Co powoduje anoreksję i bulimię?

            Podłoża choroby nie są w pełni poznane. Mają one charakter wielopłaszczyznowy. Do przyczyn anoreksji i bulimii zaliczane są przede wszystkim:

  • czynniki osobnicze, w tym: czynniki genetyczne, zaburzenia endokrynologiczne;
  • cechy osobowości: in.: perfekcjonizm w różnych aspektach życia, wysoki poziom lęku, niskie poczucie własnej wartości;
  • czynniki rodzinne: specyficzne wzorce relacji w rodzinie, szczególnie w sytuacjach stresowych, np. nieumiejętność radzenia sobie z nowymi sytuacjami, tj. choroba, dojrzewanie; unikanie konfliktów; nadopiekuńczość, angażowanie dzieci w problemy małżeńskie; wyolbrzymiane oczekiwania ze strony rodziny, przywiązanie dużej wagi do wyglądu zewnętrznego;
  • czynniki socjo-ekonomiczne: dobry status ekonomiczny, propagowanie przez media szczupłej sylwetki oraz poglądu, że bycie szczupłym zapewnia szczęście i sukces[8].

            Leczenie anoreksji i bulimii

            Leczenie zaburzeń odżywiania jest procesem długim i trudnym dla specjalistów. Proces leczenia wymaga współpracy zespołu specjalistów: lekarza rodzinnego (to do niego trafiają najczęściej pacjenci w pierwszej fazie choroby i to on powinien odpowiednio pokierować leczeniem), psychiatry – nie wymaga skierowania, dietetyka, psychoterapeuty, oraz w zależności od rodzaju zaburzeń towarzyszących–kardiologa i endokrynologa[9].

            Zdaje się zasadnym ograniczenie promowania nadmiernie szczupłej sylwetki, zwłaszcza w mediach, natomiast koniecznym staje się promowanie działań, aby zmniejszyć rozpowszechnienie choroby, np. poprzez kampanie informacyjne wśród społeczeństwa. Tylko wspólny wysiłek wielu osób – rodziców, nauczycieli (pedagog szkolny), lekarzy (POZ Ropczyce -tel. 17/2218594, 17/2231754), dietetyków, psychoterapeutów (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Ropczyce, tel. 17/2218457) – pozwoli na prawidłową i szybką diagnozę i skuteczną terapie.

            W celu uzyskania dodatkowych informacji prosimy o kontakt z Powiatowym Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Ropczycach, tel. 17/2212566 lub 17/8652533.

Magdalena Cabaj  

           

Bibliografia

[1]B. Józefik, M. Pilecki, Obraz kliniczny zaburzeń odżywia się, (w:) Anoreksja i bulimia psychiczna. Leczenie
i zrozumienie zaburzeń odżywia się,
Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.

[2]M. Kowalczuk, Diagnoza anoreksji i bulimii u młodzieży w działalności pedagogów szkolnych, (w:) Poradnik pedagoga szkolnego, Wyd. Raabe, Warszawa 2009.

[3]L. Tomala, Psychiatra: anoreksja to samotność, (w:) www.naukawpolsce.pap.pl

[4]B. Józefik, M. Pilecki, Obraz kliniczny zaburzeń odżywia się, (w:) Anoreksja i bulimia psychiczna. Leczenie
i zrozumienie zaburzeń odżywia się,
Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.

[5]Bulimia Nervosa, (w:) www.uzaleznieniabehawioralne.pl

[6]M. Kowalczuk, Diagnoza anoreksji i bulimii….

[7]M. Kowalczuk, Diagnoza anoreksji i bulimii….

[8]E. Bator, M. Bronkowska, D. Ślepecki, J. Biernat, Anoreksja – przyczyny, przebieg, leczenie, (w:) Nowiny Lekarskie 2011, 80.

[9]E. Bator, M. Bronkowska, D. Ślepecki, J. Biernat, Anoreksja – przyczyny,...